Alles over loot boxes, microtransacties en al dan niet gokken

23 december 2020

Zeg het niet tegen de kansspelautoriteit, maar volgens mij kocht ik al analoge loot boxes met microtransacties in 1995. Mijn voetbalplaatjesboek zat voor iets meer dan de helft vol en iedere week krijg ik een gulden aan zakgeld, waarvan drie kwartjes direct naar de sigarenboer gingen. Welke plaatjes je precies kreeg, was natuurlijk maar de vraag. Dat blijkt dus een risico te zijn voor het ontwikkelen van gokproblemen, want bijna twintig jaar later staat Electronic Arts op het matje bij de Nederlandse kansspelautoriteit voor digitale voetbalplaatjes. Heb ik toen een gokprobleem ontwikkeld?

Het ligt iets genuanceerder. Volgens zorgvuldige onderzoeken is de kans op (latere) verslaving groter bij die digitale voetbalplaatjes dan bij mijn stickers van de complete reservebank van Go Ahead Eagles. Waar dat verschil precies ligt, lees je hieronder. Eerst duiken we in de precieze termen van loot boxes en microtransacties en daarna gaan we in op het verband tussen de kansspelautoriteit, gokken, gokverslavingen en microstransacties.

Wat zijn microtransacties en loot boxes

Microtransacties en loot boxes zijn twee termen die vaak samen worden gebruikt. In veel gevallen is dat terecht, maar er zitten wel degelijk verschillen tussen de twee termen. Kort gezegd zijn loot boxes een specifieke vorm van microtransacties, waarbij het gokelement vooral bij loot boxes een rol speelt.

Microtransacties

Strikt genomen is een microtransactie een manier waarop je echt geld gebruikt om binnen een applicatie (een game) iets te kopen. Wat dat precies is, kan enorm verschillen. Hiermee is de term microtransactie ook wat misleidend, want technisch gezien valt bijvoorbeeld een uitbreiding voor The Sims die je in de winkel van het spel kunt kopen ook onder de noemer microtransactie, terwijl zo’n uitbreiding al gauw € 40 kan kosten.

Technisch gezien zouden microtransacties ook voor andere software kunnen gelden (bijvoorbeeld een betaalde ‘template’ in Word of Excel), maar in de praktijk en de rest van dit artikel wordt de term microtransactie gebruikt in de context van games.

Geschiedenis van microtransacties

Het oudste bekende voorbeeld van microtransacties komt uit 1990, toen het arcadespel Double Dragon 3 uitkwam. Een arcadespel wordt gespeeld door munten in de automaat te gooien en de ontwikkelaar van Double Dragon 3 bedacht een trucje: voor het begin van sommige levels konden spelers een winkel binnengaan waar ze extra levens konden kopen met andere ‘skins’ en hun arsenaal aan ‘moves’ uitbreiden. Hiervoor moesten spelers extra munten in de automaat gooien. De controverse? Zonder deze extra levens waren de personages in het spel een stuk zwakker dan in vergelijkbare games, zodat veel spelers zich half gedwongen voelden om meer te kopen dan ze gewend waren.

De volgende stap in de geschiedenis van microtransacties is een stuk later, met de opkomst van online games. Second Life was in 2003 het beste voorbeeld van een gratis omgeving waar spelers flink kochten om hun omgeving aan te passen: op het hoogtepunt van het spel brachten deze microtransacties ruim $3,5 miljoen per maand op. Deze toepassing (het aanpassen van een spel zonder verdere invloed te hebben op het spelverloop zelf) kom je iets later ook tegen in 2008 vanaf The Sims 2, waar spelers extra meubels en frutsels kunnen kopen in de shop van het spel.
Rond diezelfde tijd wordt het spel FarmVille populair. Dit boerderijspel op Facebook is in principe ook gratis, maar hier kun je niet alleen betalen om de omgeving van het spel aan te passen, maar ook om het spelverloop zelf te veranderen. In het geval van FarmVille koop je credits waarmee je groeiprocessen op je boerderij kunt versnellen of bijvoorbeeld een tractor waardoor je sneller speelt. Dit idee wordt overgenomen in bijvoorbeeld Clash of Clans, waardoor langzamerhand een pay-to-win model ontstaat – spelers die niet betalen hebben een duidelijk nadeel ten opzichte van spelers die wel betalen.

Met de opkomst van smartphones en een nieuwe generatie game consoles rond 2010 worden microtransacties nog belangrijker. Zogenaamde in-app purchases zorgen ervoor dat ook gratis spellen veel geld in het laatje kunnen brengen. Hierbij is al een duidelijke mix te zien tussen het aanbieden van puur cosmetische aanpassingen en de pay-to-win principes. Team Fortress 2 is het eerste spel dat z’n verdienmodel nadrukkelijk omdraait: de prijs gaat van $20 naar een gratis download. Er wordt dus meer dan genoeg verdiend aan de microtransacties.
Al deze ontwikkelingen zorgen soms voor wat onrust onder gamers, maar voor het grote publiek blijven echte controverses uit. Dit verandert in 2017, als Star Wars Battlefront II wordt uitgebracht. Hoewel het spel technisch goed in elkaar zit, zijn critici vernietigend over één onderdeel: de microtransacties. Nadat je het spel voor de volle prijs hebt gekocht, zijn veel van de speciale elementen nog niet beschikbaar. Om toch met deze personages te spelen, kun je kiezen: tientallen uren extra spelen óf een loot box kopen en hopen dat je krijgt waar je op zit te wachten.

Loot boxes

Daarmee zijn we bij de loot boxes aangekomen. Een loot box is een specifieke vorm van microtransacties waarbij je van tevoren niet weet wat je precies krijgt én waarbij de uitkomst een invloed kan hebben op het spel of spelverloop. Hoewel loot boxes een vorm van microtransacties zijn, komen ze ook als gratis variant voor. De controverse gaat vanzelfsprekend (voornamelijk) over betaalde vormen van loot boxes.

Een loot box (letterlijk: buit-kist, oftewel een schatkist waarin piraten hun buit bewaren) is meestal heel letterlijk een kistje dat je wint door te spelen. Nadat je een bepaalde prestatie hebt geleverd, krijg je zo’n kistje. Hierin kunnen over het algemeen drie dingen zitten: credits, oftewel het betaalmiddel binnen het spel, een cosmetische verbetering of een verbetering van het spel, bijvoorbeeld een nieuw personage.

Bekende spellen met loot boxes

In de meeste spellen is het zo dat er verschillende niveaus van loot boxes zijn. Hoe duurder de loot box, hoe beter de buit. In FIFA, een van de spellen die nu onder vuur ligt, kunnen er bronzen, zilveren, gouden en zeldzame items in een loot box zitten. Er zijn zes prijscategorieën voor loot boxes; in de goedkoopste versies zitten alleen bronzen items (dat kunnen ook spelers zijn) en één zeldzaam item. De duurste versies hebben juist alleen gouden items en meer zeldzame items. Om een team met de beste spelers samen te stellen, heb je in de praktijk dus de duurdere loot boxes nodig. Wie bereid is te betalen, krijgt daarmee een veel beter team dan iemand die alleen door te spelen zijn team bij elkaar spaart.

Andere spellen waarin loot boxes een rol spelen, zijn: de Call of Duty serie, Fortnite, Overwatch, Counter-Strike, DOTA en League of Legends. Opvallend is ook dat veel van deze spellen ook worden gespeeld in het professionele eSports-circuit. Zeker Counter-Strike was een bekend voorbeeld, omdat de inhoud van loot boxes ook op een andere website verhandeld werd.

Loot boxes en gokken

Loot boxes zijn de laatste jaren herhaaldelijk negatief in het nieuws gekomen. Eerder noemden we al de kritiek op Battlefront Star Wars. In een reactie op het nieuws rondom dat spel, kondigde de Kansspelautoriteit aan een onderzoek te beginnen naar loot boxes. Dat onderzoek zou zich richten op de vraag of het kopen van loot boxes een vorm van gokken is – vooral omdat het aanbieden van gokspellen streng gereguleerd is.

Wat loot boxes en gokken gemeen hebben

Sinds 2017 is de discussie dus enorm opgelaaid. Voor- en tegenstanders van loot boxes publiceren allerlei onderzoeken en argumenten waarin de doosjes aan de ene kant zorgen voor een toekomst vol gokverslaafden en aan de andere kant precies hetzelfde zijn als bijvoorbeeld voetbalplaatjes, Pokémonkaarten, eieren met verrassingen of andere willekeurige presentjes die je al decennialang kunt kopen.

De kansspelautoriteit heeft vooral gekeken naar hoe loot boxes gepresenteerd worden en hoe dit inspeelt op bekende verslavingsgevoelige elementen. Oftewel, of en waarom het openen van een FIFA Pack zorgwekkender is dan het openen van een pakje voetbalplaatjes.

  • Het is van tevoren niet bekend wat je krijgt – dit is op zich geen probleem; het voorbeeld van voetbalplaatjes is al vaker gemaakt. Ook ganzenborden is een kansspel, doordat je met dobbelstenen speelt.
  • Het openen van een loot box gaat samen met veel aantrekkelijke audiovisuele effecten – in andere woorden, het wordt zo spectaculair mogelijk gemaakt.
  • Er is sprake van ‘bijna-winsten’ – uit onderzoek blijkt dat zulke ‘near-wins’ heel belangrijk zijn in het laten doorspelen van spelers; psychologisch geeft een ‘bijna-winst’ je ook bijna net zo’n goed gevoel als winnen zelf.
  • Je kunt snel door blijven spelen – omdat het (meestal) mogelijk is om snel achter elkaar de loot boxes te openen, zit er een extra verslavingsrisico in de loot boxes die je niet tegenkomt in een offline omgeving.

Zoals je je kunt voorstellen, is het openen van een pack in FIFA inderdaad veel verslavingsgevoeliger dan het openen van een pakje met Pokemonkaarten.

Het probleem met loot boxes

En daar komt het probleem met loot boxes naar voren: games die loot boxes gebruiken, worden juist veel gespeeld door een doelgroep die beschermd moet worden tegen gokken en gokverslaving (volgens de richtlijnen van de Kansspelautoriteit). Het beleid in Nederland is er voor een groot gedeelte op gericht om te zorgen dat jongeren, die veel kwetsbaarder zijn voor een mogelijke verslaving, niet op vroege leeftijd in aanraking komen met gokken.

Simpel gezegd probeert de Nederlandse overheid te zorgen dat je pas kunt gokken als je dat psychologisch ook aankunt. Als de loot boxes inderdaad verslavingsgevoelige elementen hebben en gokken in de hand helpen, zouden ze onder dezelfde regels moeten vallen als bijvoorbeeld een speelautomaat en niet bij jongeren in de buurt moeten komen.
Of er zo’n duidelijk verband bestaat tussen loot boxes en gokken, is helaas nog niet helemaal duidelijk. Er zijn wel onderzoeken die zo’n verband suggereren, maar daar wordt bijvoorbeeld gekeken of spelers van gratis online casino’s overstappen naar echte online casino’s (dat doen ze). Toch lijkt het erop dat er een verband bestaat tussen het openen van loot boxes (zeker op jongere leeftijd) en het later ontwikkelen van gokproblemen.

De Kansspelautoriteit heeft bepaald dat er alleen sprake is van een illegale loot box op het moment dat de waarde uit de kist ook een waarde heeft buiten het spel. Met andere woorden, als je de willekeurige prijzen die je hebt gekocht weer kunt inruilen voor een valuta, is er sprake van het soort kansspel waar de Kansspelautoriteit tegen optreedt. Het bekendste geval zijn de Packs in de FIFA spellen, die al een aantal jaren een ruzie tussen de Kansspelautoriteit en EA betekent. Dat betekent overigens niet dat er niet gekeken wordt naar de overige effecten van loot boxes, maar dat het niet de prioriteit heeft.

De toekomst van microtransacties en loot boxes

De ontwikkelingen rondom loot boxes en microtransacties zijn volop onderweg. Hoewel het lastig is om te zien hoe loot boxes er in de toekomst precies uitzien, is duidelijk dat microtransacties niet meer weg te denken zijn. Niet alleen door alle ‘freemium’ spellen die je op je mobiel speelt, maar ook bijvoorbeeld door het financiële succes van GTA V.
In de Diamond Casino update van GTA V speelden microtransacties een nog bijzonderder rol. Hier kon je met zo’n microtransactie geld inwisselen voor casinochips. Die chips zet je vervolgens in in het casino, waarmee je in de wereld van GTA V online kunt gokken.

In de geruchten rondom GTA 6 is nog niet duidelijk of er ook een casino zal zijn, maar als je bedenkt dat ontwikkelaar Rockstar sinds het exploiteren van het casino gemiddeld $200 miljoen per maand extra verdient aan micotransacties, mag je er gerust van uit gaan dat GTA 6 ook een casino heeft.

Dit succes zorgt er natuurlijk ook voor dat zulke microtransacties nog veel vaker zullen voorkomen, net als het aanbieden van ‘skins’ en andere cosmetische veranderingen. Voor je het weet zit er ook een ouderwets casino in Red Dead Redemption en kun je na een gewonnen veldslag in Call of Duty even tot rust komen aan de roulettetafel.

Populaire blogs

Gokkasten
De top 5 gokkasten...
Gokkasten
Onze top 10 gokkasten...
Gokkasten
Top 5: populairste gokkasten...